Nói về tác nhân gây vô sinh hiếm muộn thì phải xét đến khía cạnh của con người, trong con người có âm và dương. Khi đi điều trị vô sinh hiếm muộn cũng phải xét từ hai phía, người nam, và người nữ để tìm ra nguyên nhân chính xác từ đó có hướng giải quyết cụ thể. Vô sinh do nội tiết thì nên chữa bằng đông y. Do thực thể thì nên chữa bằng tây y. Tuy nhiên việc kết hợp cả đông y và tây y sẽ tăng cơ hội đậu thai nhiều hơn.
Trong việc điều trị vô sinh hiếm muộn bằng đông y người ta xét theo thận âm và thận dương. Chuyện sinh sản của con người đều do thận quyết định. Vì thế các bài thuốc chữa vô sinh hiếm muộn chủ yếu dựa trên nguyên lý tác động vào thận, lưu thông khí huyết. Những thầy thuốc xưa cũng áp dụng theo phương pháp trên để điều trị bệnh hiếm muộn tốt nhất.
Muốn đậu thai thì cần nhiều nguyên nhân không chỉ dựa vào yếu tố tinh trùng tốt, trứng tốt, nó còn phụ thuộc vào rất nhiều nguyên nhân khác như môi trường, nhiệt độ. Tinh trùng thường sống trong môi trường với nhiệt độ nhất định, nên khi có sự thay đổi nhiệt độ, hay khi cấy ghép bên ngoài mà nhiệt độ thay đổi thì cũng không thành công. Nhiều trường hợp khi đi khám tây y sau khi làm hết các xét nghiệm, thậm chí có trường hợp mổ nội soi nhưng vẫn không tìm ra nguyên nhân gây hiếm muộn.
Ở người phụ nữ thường có 3 lý do không đậu thai: tử cung hàn (không bao giờ có thai), tử cung nhiệt (có thai thường sẩy) và vợ chồng âm dương không hòa hợp (không bao giờ có thai). Trong đó, người bị tử cung hàn thì mạch Nhâm bị tổn thương, tức là huyết không lưu thông, vì khí hải kém không dẫn huyết đi được nên sinh ra hàn. Những người này cần có bài thuốc bổ mệnh môn hỏa.
Người bị tử cung nhiệt do thận âm kém, thủy không đủ nuôi hỏa làm tử cung bị nhiệt. Cái gốc là do mạch Xung của người phụ nữ kém, thận âm không được điều hòa. Người bị tử cung nhiệt cần có bài thuốc mát tử cung.
Về thế mạnh của đông y trong việc dùng thuốc chữa bệnh hiếm muộn, thì đông y có thế mạnh chữa nội tiết như nang trứng không đều, niêm mạc mỏng, tinh trùng ít, yếu, không động, còn những bệnh nhân bị lao tử cung, tác vòi trứng … thì cần đến ngoại khoa để điều trị cho tốt.
Về âm dương (vợ chồng) không hòa hợp có nhiều nguyên nhân, trong đó có hai nguyên nhân chính: Một là tinh trùng người đàn ông bị lạnh nên khi vào tử cung chết. Hai là do tử cung người phụ nữ hàn, làm tinh trùng vừa vào đã chết. Những trường hợp này chỉ có cách bỏ nhau lấy người khác mới sinh được con.
Đối với nam giới, nguyên nhân vô sinh chủ yếu do tinh trùng. Muốn thụ thai được thì tinh trùng loại tốt của đàn ông phải đạt 65%, loại tiến nhanh phải đạt 25%. Tuy nhiên, một số nam giới tinh trùng loại tốt bằng không. Cá biệt có những người còn không có tinh trùng.